Գագիկ ԳԻՆՈՍՅԱՆ

 ԾԱՆՈԹԱՆԱՆՔ ...

Ծանոթանանք … Եսª կարնեցու տոհմիկ ժառանգ,

Ազգանունսª մի տոհմածառ, իսկ անունսª նոր գաղտնագիր,

Մնացածըª ամենը թող ինքն իր համար հայտնագործի:

Մեկի համարª անհաս գագաթ, մյուսի համարª սարսափի վիհ,

Իսկ միգուցեª մի դիմազուրկ, անգույն կտավ:

Ծանոթանանք …Մնացածըª ամեն մեկը ինքն ընկալի:

Միջնորդ պետք չէ, և կարծիքի կաղապարներ չեմ ընդունում:

Թողեքª ինքս ձեզ ճանաչեմ, ներաշխարհի ուղեկցորդի հարկը չկա:

Եվ շատ հաճախ  ձեր աշխարհի լեռն ավելի բարձր ու վեհ է,

Քան կարող է ներկայացնել միջակ միջնորդն իր բլուրով:

Պատահում էª մտքի օվկիանն անծայրածիրª

Իրենց չնչին ջրափոսով են ներկայացնում:

Ծանոթանանք …Բայց թողեք ինձ ձեր հայտնության վայելքն անհուն,

Միջնորդ պետք չէ, և  միջանկյալ ոչ մի աշխարհ:

Էհ, կարծես թե ծանոթացանք …

Եսª կարնեցու տոհմիկ ժառանգ:

Հետդարձի ճամփան բացառելով... 

Կյանք` անիվների վրա: Կյանք` ճանապարհին հոմանիշվա՞ծ, թե՞ վերուստ նշված թափառ հոգի, կամ վերուստ կարգված ճամփո՞րդ: Եվ իբրև պարգև…. իմաստության ցուպ: Կյանք-ճանապարհ և շրջադարձին` կանգառ, որը սակայն տուն չի բերում, այլ մի նոր, հերթական ուղևորության մեկնակետ է, որտեղ դու անցորդ ես լոկ, և որտեղ վաղուց արդեն ո°չ դիմավորողներ, և առավել ևս` ճանապարհող չես գտնի: Աննշմար կածան`դեպի տաճա՞ր տանող …

Ոտքի կոխան և հոգու մորմոք բացված արահետ, որը թեև դեպի գագաթ է տանում, սակայն վեհությունն ու մենությունն է հոմանշում: Բազմատրոր մի ճանապարհ` հաճախ անդունդ գլորող, մայրուղի դարձած: Ճամփաներ բազում, հարթ ու անորոշ, անսկիզբ, անավարտ… Որոնցով հեռանալիս` հապաղման արդյունք որպես… իմաստազրկված կյանք: Ճանապարհները` ցամաքից ցամաք, բարձունք, քարանձավ, երբևէ նաև ծովեզերք տանող, հոգուս երկնակամարը ճախրեցնող, երկնի աստղերին անհատակ ծովի հայելում ցոլանք պարգևող: Հազար ու մի ճամփա, նույնքան խաչմերուկ ու ճամփաբաժան` մի մեծ սարդոստայն` կյանք ու հոգի պարուրող, որն այդպես էլ երկրագնդի թարգման չի դառնա և անգամ հոգուս ճանապարհային քարտեզ…

Հ.Գ. Կյանքիս ճամփեքի բավիղ հիշեցնող այդ սարդոստայնում կզորի՞ հոգիս գտնել իր ճամփան: Վաղը դեպի ո՞ւր, ո՞ր ճամփով պիտի հոգիս սլանա, թե՞ պիտի հապաղի կամ դոփի տեղում…. Հետդարձի ճամփան բացառելով իսկ …

ԻՆՔՆԱԺԱՅԹՔՈՒՄ

Ինքնաժայթքումով ինքնակերտվում եմ...

Եվ հասկանում եմ, որ ժայթքումն իմ կախված է նաև էությանս լիությունից  ու եռունությունից: Հրաբուխն իմ` ինքնամաքրման ճանապարհ է նախ, ապա, թե զորեմ` ինքնակերտման ծիր:

Անդադրում եռուն իմ հոգուց, թե զորում եմ վեհանձնության ժայռեր արարել, ապա այդ ժայռերի խորքում քարանձավում եմ հո•ուս ու մտքիս խորխորատն անհուն:

Իսկ, երբ մի պահ շունչ եմ քաշում, փոքր-ինչ սթափված` հասկանում եմ, որ ինքնաճանաչման խնդիրներ են արդ իմ դեմ ծառացել, և ժայռակերտ կերպարս պիտի քննեն, ճշգրիտ վերծանեն հմուտ, վարպետ  մի լեռնագնաց ու փորձառու, ամենատես մի քարանձավագետ:

Հ.Գ. Եվ խորհում եմ լուռ, թե տեսնես ո՞վ է նրանցից դատավորն իմ, ով՝ դատապաշտպանը:

ԵՍ ԱՅՆ ԵՄ, ԻՆՉ ԿԱՄ

Եվ թե կարող եք՝ օգնեք ինձ միայն և ոչ փորձեք շուռ տալ:

Օգնեք ինձ լինել ավելին քան կամ, որ ծառս կքի հասուն բերքի տակ: Ծառը շուռ տալուց ո՛չ սաղարթները արմատ կդառնան, ո՛չ արմատներից բերք կքաղեք դուք:

Ես այն եմ, ինչ կամ...

Եվ թե կարող եք՝ օգնեք ինձ միայն, որ կյանքս հանկարծ չլինի նման մի երաշտ տարվա:

ԻՄ ՄՈՄԸ

Մոմը աղոթք է: Մոմը՝ մրմունջ: Մոմը լույս է ու հավատն է մեր: Տարբեր են նրանք և շատ նման մարդկանց: Անունները չթվարկենք, տարբերակենք նրանց այրվելու ձևը միայն:

Կան շատ մոմեր, որ  այրվելով, <արտասվելով> պատկերներ են ստեղծում շքեղ: Նրանց տեսքով շատ շատերը դեռ շատ երկար կհիանան:

Կան և մոմեր, որ այրվել չեն կամենում: Ինչքան փորձենք նրանց վառել՝ շուտ հանգչում են՝ լրացնելով հսկա բանակը խավարածին: Բայց եզակի մոմեր էլ կան, որ այրվում են անմնացորդ և նրանցից հետք չի մնում, էլ ուր մնաց՝ չքնաղ պատկեր: Հետևաբար նրանց լույսը ավելի վառ, ավելի շուտ են մեր հոգիները լուսավորում:

Աստված գիտե, որ կերպն է ճիշտ, և ով կասի՝ իմ կերպը որն է:

 ԽՈՐՏԱԿՎԵԼՍ

Թախիծը եկավ անկոչ հյուրի պես: Եկավ ու դարձավ հոգուս տանուտեր:

Դու անհետացար ոչ ամպով ծածկվող ... մայրամուտ հասնող խորթ արևի պես:

Կարոտը լցվեց նոր ծոց գրավող անեզր ծովի պես:

Ծովդ փոթորկվեց, քո սիրով բեռնված նավն իմ մոլորած, խորտակելու փափագից միայն: Թե չէ դու էլ գիտեսª ինչքան փոթորկվես՝ ափից դուրս չես գա:

Բայց նավաբեկող ծովդ այս անգամ հեգնանքի ալիքով`արդեն ուշագնաց, մարմինս ափ նետեց:

Ուշքի եմ գալիս ...

Ուշքի եմ գալիս, նոր նավ եմ փնտրում կամ գոնե մակույկ, թեկուզ ճաք տված, որ խենթությունս առագաստ դարձած՝ մի նոր ծով գտնեմ...

Ա¯խ, թե այս անգամ ես էլ խորտակվեմ։

ՀԱՅՏՆՈՒԹՅՈՒՆԻՑ ԱՆՀԱՅՏՈՒԹՅՈՒՆ

 Իսկ ո՞ւր է տարվա մեր եղանակը,

Այն հինգերորդը... մի՞թե չի գալու...

Պ. Սևակ

Եվ թե չի գալու մեր եղանակը, և դու երբևէ ետ չես դառնալու, ի՞նչ իմաստ ուներ քո հայտնությունը` խենթ շանթի նման, երկինքս ճեղքող (գեթ քեզ կարոտող աչքերս գթա):

Քո շանթանման հայտնությունից թե չի մոխրացել շրջապատը իմ, ապա այնքան է գորշ և այնքան մթին, որ անկարող եմ նշմարել մեկին:

Միայն ճիշտն ասա, թե քո երկնքում հանկարծ կամարվեր աստվածային խենթ մի ծիածան, մի՞թե երկրային որևէ երանգ, որ դեռ գույն էլ չէ, հայացքդ գերեր:

Ասում են, թե երբ սիրում են, հենց գերում են և դառնում են կապանք ոտքին և կապում են դեռ թևերը:

Չէ°, քա°վ լիցի, չեմ բողոքում:

Դու ինձ տվեցիր ազատություն:

Ազատություն, որ չի կապում դեպ քեզ պարզած թևերը իմ, այլ կտրում է, այն էլ` պահին վեհ ճախրանքի: Թե չի դառնում ոտքին կապանք, ծունկ է կոտրում` ծնկի բերում, ոչ քո առաջ, այլ նենգ բախտի:

Ազատությունն այն ես ատում եմ, թե ձեռք չի բերվում, այլև տրվում և պարտադրվում է:

Ի՞նչ արեցիր. խորհրդավոր անհայտությամբ և քեզանից անգթորեն ինձ զրկեցիր և տիպեցիր տենչ-փափագիս հանդեպ լցվեմ ատելությամբ: 

ԽԵՆԹ ԳԵՏԱԿ

 Նման լինեի փոքր աղբյուրի, որ դեպ իրեն են գալիս ծարավ հագեցնելու:

 Ցավոք նման եմ խենթ մի գետակի` քիչ պղտորվելով ինքս, ինքնակամ սարերից գալով, ժայռից թափվելով, ես ինքս եմ գալիս ափ ոռոգելու…  միամտորեն կարծելով թե հենց այդ ափին, հենց իմ ջրերով բերք է հասնելու:

ՄԹՆՇԱՂ

 Թե իմ ներկայությամբ ուշացնում եմ գալիքը ձեր արշալույսի, մտահոգվելու առի±թ – ո°չ, չունեք, հենց հիմա ես կհեռանամ, կանհետանամ մթնշաղի պես:

Բայց մի° մոռացեք. մթնշաղն է անրջելու միակ ժամանակը:

ԱՆԱՎԱՐՏ ՎԻՊԱԿ

 Աշխարհում քանի բան անկարող եղա հասկանալ, ինչքանը չըմբռնեցի և քանի-քանի երկընտրանքի առջև կանգնած ապակողմնորոշվեցի:

Շնորհակալ եմ այս աշխարհի իմաստուններին, բայց երբեմն ոչ մի իմաստուն չի կարող խորհրդատու լինել: Խորհուրդը իրենցն է, կյանքը` քոնը:
Մի պահ խենթանում ու ցանկանում եմ երկու իրարամերժ կերպ ունենալ:
Կուզեի մի զուլալ առու լինել և կյանքում միայն ծարավ հագեցնել, ծայրահեղ դեպքում հող վերադառնալª ծառ ոռոգելով-բերք հասունացնել:
Բայց գայթակղվում եմ դառնալ հզոր գետ (թեկուզ պղտորվեմ), որի համար այն զուլալ առուն մանկության հուշ է լոկ:
Դառնամ հորդառատ և ափեր հուզեմ, կյանքիս ավարտին ես օվկիան լցվեմ` մի վերջին ճիգով օվկիանի անսահմանությանը գեթ մի ալիք նվիրելով: (Գուցե իմ ալիքի հզորությունից օվկիանն ինձ հավերժության ալիքով անդրադարձնի):
Եվ բզկտվում եմ` այս երկընտրանքին գամված:
Թերևս չհասցնեմ որևէ ծարավ հագեցնել և ոչ էլ օվիան կհասնեմ:
Ակամա դառնում եմ ցամաքած գետակ, իսկ դուք կկոչեք
…<Անավարտ վիպակ>:

ՄՈւԹ  Ու  ԼՈւՅՍ 

Գիշեր է կրկին, և կրկին այս գիշեր թուղթն է իմ ընկերը, իսկ ես նրա անմեղությունը մրոտող թշնամին:
Գրիչը թարգմանն է իմ կրկին, և ես նրա <ներաշխարհը> ամայացնող մի անգութ արարած, որ իր մենակությունը փարատելու, հաղթելու համար կրկին իրեն թշնամի է կարգել թուղթն ու գրիչը:
Կրկին անզոր եմ գիշերվա միջով սլանալ դեպի լուսաբաց, և ամեն գիշեր դարձել է հար ու նման: Միայն թղթի մուրն է այլ, և գրիչը կարծես այլ ոգեղեն հեղուկով է լցված:
Թուղթը մրոտող մուրն է տարբեր, և հաճախ դժվարությամբ այդ մուրը կարելի է միտք կոչել: Ավելի հաճախ այն հոգուս մրուրը եղավ:
Այս գիշեր ևս մի գրիչ իրեն սպառում է ինձ թարգմանելով և… դեն  նետվում:
Բայց լուսադեմին հասկանում եմ ես, որ անձնազոհ գրիչն ու, իմ հոգու մաղձով իր մաքրամաքուր հոգևոր ճերմակը գահընկեց անող թուղթն անգամ ի զորու չեն իմ մտքի թարգմանը լինել, այլ ընդամենը հույզս տառ ու բառի վերածողն են: Նախադասության, միտք ու պոեմի յուրօրինակ ծնունդ ընդունողը:
Բայց ջանքս զուր է, և թուղթ ու գրիչը թարգմանը չեն մթնշաղոտ իմ մտքերի: Եվ լուսաբացին գիտակցում եմ հանկարծ, որ թղթին գրիչի դաջվածքը տրված սեպագիրն է այն, որ անկարող է միտքս թարգմանել, լոկ սեպ է դարձել ինձ ու իմ միջև:
Ցավով հասկանում եմ, որ դա ընդամենը փորձ է մի` իմ ցերեկվա աշխարհիկ մեղքերս քավելու, իմ հոգևոր գիշերվան ուղղված խոստովանանքով: Լույսիս թարգմանն է գիշերվա մթին, իսկ ես ակամա գիշերն եմ զոհում, գիշերվա վերջին մթնշաղ դառնում, դառնում թարգմանն ու ծնողը վաղվա իմ լույսի…

ԽԱՎԱՐՈՒՄ

Հորիզոնը շառագունեց քո վարսերի ծածանումից:
Արևածագը մեղմ շոյեց քո աչքերի ժպիտով:
Արևաշող երկինքը ջերմացրեց քո շուրթերի սիրո ջերմ շշուկով:
… և օրս բացվեց:
Դու ինձ համոզեցիր, որ կարող եմ ճախրել, և դեռ ավելին` ներշնչեցիր, որ ճախրանքն է իմ ամենաբնական հոգեվիճակը:
Եվ ճախրանքի պահին… սիրո արևը խավարեց:
Շփոթվելով խավարից` թևերս  ծալվեցին, և արևամերձ բարձունքներից սկսեցի սուրալ դեպի անդունդը, չկռահելով, որ արևի անկում չէր, այլ ընդամենը` խավարում, և սթափվելս ժամանակի խնդիր է լոկ:
Օրհնում եմ… անդունդըª հուսալով, որ այն ավելի խորը կլինի քան իմ անկումն է: Եվ, որ իմ վերջին պատկերն անդունդի հատակին փշրվելուց առաջացած դաջվածքս չի լինելու, քանզի հավատում եմ, որ խավարումը ավելի շուտ կավարտվի:
…կրկին երկնակամարը կկարմրի քո վարսերի ծածանումից:
Եվ արևը կողողի ինձ քո աչքերի ժպիտով:
Արևաշող երկինքը կշշնջա քո սիրո խոստովանանքը:
 … և կրկին կզորեմ ճախրել:
Երանության մեջ եմ, չէ±  որ մեկ օրում չի լինում երբեք արևի երկու խավարում:

ԳԻՐՔՆ ԻՄ  ԿՅԱՆՔԻ...

Ծերության ահագնացող քամին, երբ խառնեց հուշերիս էջերն իրար, և գիրքը կյանքիս, որ ինձ անգամ անընթեռնելի էջեր էր պահել, բացեց տիտղոսաթերթն իր, ուր վերնագրի տեղ հարցեր էր դաջված:
Էջեր անբիծ, սրբագրված, էջեր դատարկ և մութ, և խզբզված էջեր կային, ուր հեղինակն անգամ, քանց բավիղում, ելք չէր գտնում:
Պատռած էջեր, որ ինչ-որ մեկն էր թաքուն պատռել, որ … Եվ ձեռքերս այրվող ու անզուսպ, հոգովս զսպաշապիկված, էջից էջ են խուժում, ևս մի քանի անցանկալի էջ պատառոտելու անհագ ցանկությամբ:
Ինչ-որ էջերի ինչ-որ պատառներ, որ արտագրություն է լոկ ինչ-որ հանճարից, իբր մեջբերում, իբրև իմ բութ մտքի տեղ մի սուր և մի տեգ, իմ տկար խոսքի ու անճար մտքի տեղ իբրև մի վահան հզոր, հանճարի միտքն այն, որ ոգի էր, ասպար …
Եվ գլխագրեր` դատարկ էջերի …
Դեռ քանի էջ պիտի արտոնվի, որ ավելացնեմ իմ կյանքի գրքին, և դեռ քանի էջ պիտի …
Քանի էջ, որ էջերն անցած հաստափոր գրքիս, ես սրբագրեմ, որ վերնագրի տեղ ճակատիս դաջված հարցերին պատասխանների բանաձև գտնեմ: Բանաձև, որ գուցեև հետմահու դառնա գրքիս վերնագիր:

Հ.Գ.

Գրքիս էջերի մի խուլ անկյունում ծվարած մի թուղթ` վրիպակների մի լուռ մունետիկ: Ուզում եմ թաքցնել, միգուցե պատռել, առավել հաճախ` փակցնել գրքիս քրքրված կազմին:
Քանի± ընթերցող գիրքս կկարդա ու քանի±սը լոկ վրիպակների թերթը կընթերցի…